Kuratorium Oświaty w Warszawie

Proponowane zmiany umożliwią sukcesywne, począwszy od roku szkolnego 2026/2027, wdrożenie w szkołach kompleksowej reformy programowej w zakresie wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego, opartej na dokumencie pt. „Profil absolwenta i absolwentki. Droga do zmian w edukacji.”. Wykorzystanie takiego dokumentu kierunkowego jako podstawy planowanych reform jest rozwiązaniem stosowanym w wielu krajach. Choć dokument często nosi różne nazwy, to ma jednak podobne założenia – jest to narzędzie, które określa, jaką wiedzę i umiejętności powinni mieć uczniowie po zakończeniu poszczególnych etapów edukacji. Pomaga kształtować cele edukacyjne oraz planować nauczanie, tak aby przygotować młodych ludzi do wyzwań współczesnego świata.

W 2024 r. Minister Edukacji zleciła Instytutowi Badań Edukacyjnych – Państwowemu Instytutowi Badawczemu przygotowanie wniosków na temat poziomu kompetencji polskich absolwentów oraz najważniejszych wyzwań w obszarze kształcenia ogólnego w szkołach. W oparciu o przeprowadzone prace analityczne IBE-PIB zdefiniował, że kluczową przesłanką dla reformy programowej jest brak równowagi między wymiarami kształcenia (wiedza przedmiotowa/umiejętności/sprawczość). Polska szkoła skutecznie buduje wiedzę i umiejętności uczniów (przedmiotowe). Konieczne są natomiast zmiany, które pomogą wszystkim uczniom korzystać ze zdobytej wiedzy, także poza szkołą, oraz wdrożenie rozwiązań, które będą zachęcały do działania oraz sprzyjały czerpaniu radości z uczenia się. 

Właściwe przełożenie profilu absolwenta i absolwentki na kluczowe dokumenty, które determinują cele i organizację kształcenia ogólnego w szkołach, tj. podstawę programową wychowania przedszkolnego i podstawę programową kształcenia ogólnego oraz ramowe plany nauczania dla publicznych szkół, wymaga zmian przede wszystkim w:
1)    ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2024 r. poz. 737, z późn. zm.),
2)    ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2024 r. poz. 750, z późn. zm.). 

Prowadzone obecnie przez IBE-BIP prace, mają na celu przygotowanie projektu podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego, która będzie: 

•  jasno i precyzyjnie określała cele kształcenia i efekty uczenia się, a także wymagane doświadczenia edukacyjne;
• spójna wewnętrznie i między przedmiotami;
• pisana językiem efektów uczenia się;
• na tyle precyzyjna, aby można w oparciu o nią tworzyć narzędzia diagnostyczne i egzaminy oraz efektywnie udzielać wsparcia uczniom w procesie uczenia się oraz na tyle elastyczna, aby nauczyciele mogli ją realizować według własnego pomysłu i w sposób uwzględniający zróżnicowane potrzeby edukacyjne uczniów;
• skoncentrowana na budowaniu kompetencji uczniów, a nie tylko zapamiętywaniu informacji. 

Celem zmiany jest stworzenie szkoły przyjaznej i wymagającej, dzięki której każdy uczeń zdobędzie wiedzę (rozumienie świata), kompetencje (zdolność działania) oraz sprawczość (siłę i motywację do działania).

Zmiany proponowane w projekcie ustawy zostały przygotowane przy założeniu, że nowa podstawa programowa wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego dla poszczególnych typów szkół będzie wdrażana sukcesywnie:

• od 1 września 2026 r. w przypadku wychowania przedszkolnego i szkoły podstawowej (klasy I, IV), 
• od 1 września 2027 r. w szkołach ponadpodstawowych (klasie I liceum ogólnokształcącego i technikum, klasie I branżowej szkoły I stopnia i szkole policealnej), 
• od 1 września 2030 r. w branżowej szkole II stopnia. 

Jednocześnie w pozostałych klasach poszczególnych typów szkół będą obowiązywać, do zakończenia cyklu kształcenia, obecne podstawy programowe kształcenia ogólnego oraz dotychczasowe ramowe plany nauczania dla publicznych szkół. 

W związku z powyższym, projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw przewiduje zmiany w zakresie definicji podstawy programowej wychowania przedszkolnego i podstawy kształcenia ogólnego, definicji programów nauczania z zakresie kształcenia ogólnego, definicji egzaminu ósmoklasisty i egzaminu maturalnego, a także definicję ramowego planu nauczania. Konsekwencją tych zmian są również liczne zmiany przepisach ustawy – Prawo oświatowe oraz przepisach ustawy o systemie oświaty, odwołujących się do podstawy programowej, w szczególności w przepisach dotyczących oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów. 

Projekt ustawy obejmuje również kilka innych zmian, niemających związku z przygotowywaną reformą programową, jak np.:

• dodanie nowego art. 44f w ustawie – Prawo oświatowe, w którym określa się zasady prowadzenia systemu teleinformatycznego umożliwiającego wspieranie funkcjonowania młodzieżowych ośrodków wychowawczych, koordynowanie nadzoru pedagogicznego nad tymi ośrodkami oraz badanie warunków i działań w zakresie wychowania i resocjalizacji wychowanków;
• rezygnacja z obowiązku opiniowania przez kuratora oświaty arkuszy organizacji publicznych szkół i placówek (zmiany w zakresie art. 51 oraz art. 110 ustawy – Prawo oświatowe). Po zmianie arkusze organizacji oraz ich aktualizacje będą zatwierdzane wyłącznie przez organ prowadzący, bez konieczności opiniowania przez kuratora oświaty.  Projekt przewiduje, że zmiana w tym zakresie będzie miała zastosowanie do opiniowania arkuszy na rok szkolny 2026/2027;
• zmiany w ustawie – Karta Nauczyciela dotyczące powoływania Kapituły do Spraw Profesorów Oświaty oraz trybu jej pracy;
• zmianę w zakresie oceniania i klasyfikowania uczniów w oddziałach przygotowania wojskowego oraz oddziałach o profilu mundurowym. Na wniosek MON i MSWiA w projekcie ujęto zmiany, w wyniku których od roku szkolnego 2026/2027 uczniowie realizujący zajęcia z przygotowania wojskowego oraz zajęcia z przygotowania do podjęcia służby w Policji i Straży Granicznej na podstawie odpowiednich programów szkolenia będą otrzymywali z tych zajęć oceny bieżące i klasyfikacyjne, z tym, że roczna ocena klasyfikacyjna z tych zajęć nie będzie miała wpływu na promocję ucznia do klasy programowo wyższej lub na ukończenie szkoły;
• zmiany dotyczące szkół artystycznych, w szczególności w zakresie oceniania i klasyfikowania, przygotowane przez MKiDN;
• powrót (od roku szkolnego 2026/2027) do kwietniowego terminu przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, co pozwoli ogłosić wyniki tego egzaminu np. w połowie czerwca i umożliwi przeprowadzenie wglądów i weryfikację sumy uzyskanych punktów przed zakończeniem postępowania rekrutacyjnego do szkół ponadpodstawowych. Co więcej, terminy wglądów do prac egzaminacyjnych egzaminu ósmoklasisty nie będą pokrywać się z terminami wglądu do prac egzaminu maturalnego, co umożliwi również wcześniejsze ogłaszanie wyników egzaminu maturalnego;
• zmiany uzupełniające i korygujące w rozdziale 3c ustawy o systemie oświaty dotyczące systemów teleinformatycznych wykorzystywanych do przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego, egzaminu zawodowego i egzaminów eksternistycznych (SIOEO i SIOEZ);
• określenie sposobu przetwarzania danych osobowych w przepisach dotyczących przyznawania stypendiów motywacyjnych przez podmioty inne niż jednostki samorządu terytorialnego (zmiany w art. 90l ustawy o systemie oświaty);
• ustalenie limitów wydatków z budżetu państwa przeznaczonych na zadanie wyposażenia publicznych oraz niepublicznych szkół podstawowych i szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej w podręczniki, materiały edukacyjne i materiały ćwiczeniowe na kolejne 10 lat (2026–2035); zmiany w art. 120 ust. 1 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych.

Projekt obejmuje także zmiany wynikowe lub uzupełniające w innych ustawach, tj.:

1)    ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (Dz. U. z 2024 r. poz. 152, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o systemie informacji oświatowej”;

2)    ustawie z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji (Dz.U. z 2024 r. poz. 1606);

3)    ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 60, z późn. zm.);

4)    ustawie z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2245, z późn. zm.);

5)    ustawie z dnia 21 listopada 2024 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2024 r. poz. 1933),

a także przepisy intertemporalne wynikające z planowanego sukcesywnego wprowadzania zmian programowych w kształceniu ogólnym. 

Projekt ustawy wraz z uzasadnieniem i OSR znajdą Państwo tutaj. 

Termin konsultacji upływa 29 lipca br.

Ewentualne uwagi można przesyłać pocztą elektroniczną na adres: konsultacje.dko@men.gov.pl.